Administracja publiczna i społeczeństwo obywatelskie w państwie prawa

Coraz intensywniejszy rozwój organizacji i instytucji społeczeństwa obywatelskiego oraz wzrastająca rola problemów społecznych w całokształcie stosunków społeczno-politycznych państwa pociąga za sobą konieczność szerokiego podejmowania badań w tej dziedzinie oraz szukania nowych i doskonalszych metod w realizowaniu polityki społecznej. Relacje zachodzące między administracją publiczną a społeczeństwem obywatelskim w zakresie realizacji polityki społecznej są przedmiotem studiów wielu dyscyplin naukowych. Jest to dziedzina wybitnie kompleksowa; składa się na nią szereg nauk, a zwłaszcza nauki prawnicze, ekonomiczne oraz socjologiczne. Zakres poszczególnych z nich wyznacza charakter stosunków między administracją publiczną a instytucjami społeczeństwa obywatelskiego w rozwiązywaniu problemów społecznych wynikających z przeobrażeń zbliżających nas – praktycznie z dnia na dzień – do w pełni rozwiniętej gospodarki rynkowej.

Jednym z motywów mojej pracy było poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, czy tworzone lub stosowane przez organy państwa normy prawne sprzyjają efektywnej działalności administracji publicznej i organizacji społeczeństwa obywatelskiego w procesie kształtowania się nowego modelu państwa – państwa sieciowego. Nie ulega wątpliwości, że po latach bądź ignorowania, bądź wręcz zwalczania społeczeństwa obywatelskiego wraz z jego ideą społeczną wyraźniej dzisiaj ono wraca do normalnego obiegu życia, także w sferze nauki. Stąd naturalna konieczność uwzględnienia w nieco już szerszym zakresie problematyki dotyczącej relacji między administracją publiczną a sektorem obywatelskim, a także jego wpływu nie tylko w obszarze rynku pracy i polityki społecznej, w tym w działaniach na rzecz rozwoju przedsiębiorczości społecznej, ale także we włączaniu się w realizację polityk publicznych. Refleksja naukowa w tym zakresie potrzebuje mocnego zakorzenienia w prawie, a myśl prawnicza potrzebuje pogłębionej wizji społeczeństwa obywatelskiego. Praca jest próbą podjęcia obu tych zadań równocześnie. Jednocześnie jest ona wektorem dla przyszłych badań zarówno teoretycznych, jak i empirycznych.

Całość zagadnień na temat administracji publicznej i społeczeństwa obywatelskiego w państwie prawa ujęta jest w czterech podstawowych rozdziałach. Za decydujący zawsze uznaję fakt, że dla właściwego zrozumienia roli sektora obywatelskiego we współczesnym państwie prawa istotne znaczenie będzie mieć przede wszystkim zagadnienie istoty społeczeństwa obywatelskiego na tle jego relacji z państwem. To zagadnienie wyeksponowałam w specjalny sposób w rozdziale pierwszym – obok zakresu i granic autonomii społeczeństwa obywatelskiego w państwie prawa. W rozdziale drugim przejdę do omówienia problemu o znaczeniu podstawowym, dotyczącym zakresu powiązania administracji publicznej z instytucjami społeczeństwa obywatelskiego na tle istniejących przemian ekonomicznych i społecznych w państwie prawa. W licznych debatach związanych z posocjalistyczną transformacją zazwyczaj mówi się tylko o fundamentalnych zmianach systemu gospodarczego. Tymczasem nowy, wyłaniający się w wyniku transformacji ustrój implikuje nie tylko nowy kształt państwa, ale też nowy model społeczeństwa obywatelskiego, ten zaś zwrotnie oddziałuje na przeobrażenia w funkcjonowaniu administracji publicznej w Polsce. To prawda, że rola administracji publicznej musi ulec istotnym modyfikacjom, ale przeprowadzane reformy nie mogą polegać na tym, że działalność sektora obywatelskiego (pozarządowego i ekonomii społecznej) w kontekście działań prozatrudnieniowych oraz dostarczania usług publicznych będzie traktowana jako substytut pomocy socjalnej. Może natomiast być jej uzupełnieniem. W rozdziale trzecim zamierzam określić znaczenie grup interesu na podejmowane działania publiczne w państwie prawa. Posłuży mi to do wskazania, że z perspektywy czasu grupy interesu są w wielu państwach coraz bardziej aktywne, co nie tylko związane jest z pogłębiającym się „deficytem demokracji”, lecz także z osłabieniem władzy suwerennych państw w postępującym procesie globalizacji. Zdecydowałam się na zamieszczenie w rozdziale czwartym również refleksji odnoszących się do kwestii związków, jakie występują pomiędzy silnym państwem a społeczeństwem obywatelskim, a także do wyłaniającego się współcześnie problemu: czy możliwe jest godzenie sprawiedliwości społecznej z efektywnością ekonomiczną w państwie prawa?

Na zakończenie zauważę, że problematyka administracji publicznej i społeczeństwa obywatelskiego w państwie prawa jako samodzielny przedmiot zainteresowania badawczego jest nieczęsto poruszana w piśmiennictwie naukowym. Trudno wskazać monografię zajmującą się bezpośrednio tym zagadnieniem. Istniejące prace empiryczne dotyczą najczęściej istotnego, ale wycinkowego obszaru, ograniczającego się do relacji administracji publicznej z organizacjami trzeciego sektora przy wykonywaniu usług publicznych. Należy oczekiwać jednak większego zainteresowania kwestiami przeprowadzanych reform, które nie mogą polegać na nierozważnym wycofywaniu się państwa z wielu obszarów życia społecznego bez uprzedniego wzmocnienia instytucjonalnej strony społeczeństwa obywatelskiego.

Jolanta Blicharz

*****

Tytuł: Administracja publiczna i społeczeństwo obywatelskie w państwie prawa

Autor: Jolanta Blicharz

Recenzja wydawnicza: prof. zw. dr hab. Jan Szreniawski

Temat i słowa kluczowe: administracja publiczna, autonomia jednostki, autonomia społeczeństwa obywatelskiego, sektor publiczny, społeczeństwo obywatelskie, państwo prawa, sprawiedliwość społeczna, efektywność, efektywność ekonomiczna, sektor obywatelski, ekonomizacja sektora obywatelskiego, globalizacja ekonomiczna, globalizacja kulturowa, wykluczenie społeczne, relacje między państwem a społeczeństwem obywatelskim, sytuacja prawna osób wykluczonych, Kościół katolicki, encykliki, transformacja sektora obywatelskiego, przeobrażenia sektora publicznego, grupy interesu, polityka publiczna, spółdzielnie socjalne, ekonomia społeczna, podmioty ekonomii społecznej, wolność, liberalizm, neoliberalizm, silne państwo, silne społeczeństwo obywatelskie, kapitał społeczny, polityka socjalna, polityka społeczna, prawo socjalne, zadania publiczne, prywatyzacja, decentralizacja, państwo opiekuńcze, demokracja, doktryna subsydiarności

Wydawca: Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa

Identyfikator: ISBN 978-83-61370-05-5

Miejsce wydania: Wrocław

Data wydania: 2012

Prawa: © Copyright by Jolanta Blicharz

Korekta: Aleksandra Dorywała

Projekt i wykonanie okładki: Daniel Kaźmierczyk

Skład i opracowanie techniczne: Anna Lenartowicz, Tomasz Kalota – eBooki.com.pl

Dostęp online: http://www.bibliotekacyfrowa.pl/publication/37553

*****