Ramy prawne i zasady unijnej Europejskiej Polityki Sąsiedztwa wobec partnerów wschodnich

Głównym celem rozprawy jest omówienie ram prawnych i zasad funkcjonowania EPS oraz przedstawienie ich funkcjonowania w praktyce na przykładzie państw Europy Wschodniej i Kaukazu Południowego. Pojęcie ram prawnych oznacza: po pierwsze, zakres przedmiotowy niniejszej rozprawy, a po drugie formy prawne, w jakich ten zakres został ujęty – w dokumencie wewnętrznym UE – Strategii ustanawiającej EPS, oraz dokumencie zewnętrznym – PD, który jest instrumentem międzynarodowym. Jednakże, te dwie tak różne od siebie formy nawzajem się uzupełniają. Pierwsza z nich – Strategia ustanawiająca EPS – stanowi formę ogólną współpracy pomiędzy UE i krajami partnerskimi w ramach EPS, natomiast PD to jej forma wykonawcza.

Ponadto EPS opiera się na już istniejących umowach międzynarodowych zawartych przez UE z krajami sąsiedzkimi. W chwili obecnej taką umową jest PCA, które stanowi podstawę prawną współpracy pomiędzy UE i państwami Europy Wschodniej i Kaukazu Południowego. Dalsza analiza postanowień Strategii wskazuje, iż współpracą w ramach EPS może zostać objęte wyłącznie państwo sąsiedzkie, z którym UE posiada podpisane PCA. Wobec powyższego podstawowym porozumieniem regulującym stosunki między UE i państwami Europy Wschodniej i Kaukazu Południowego jest PCA. W tym miejscu zatem powstaje pytanie, a właściwie trzy pytania. Czym zatem jest PD z punktu widzenia prawa UE i prawa międzynarodowego? Jaki jest jego charakter prawny? Jakie są relacje pomiędzy PCA i PD? Na te pytania niniejsza rozprawa ma udzielić odpowiedzi.

Ponadto celem niniejszej rozprawy jest dokonanie w rozdziałach III i IV analizy prawnej postanowień PCA i PD, które są dwoma zasadniczymi instrumentami realizacji EPS, a które wraz z postanowieniami Strategii ustanawiającej EPS tworzą ramy prawne prowadzenia tej polityki przez UE wobec partnerów wschodnich. Dodatkowo scharakteryzowana została sytuacja wewnętrzna każdego z państw sąsiedzkich z uwzględnieniem czynników, które miały decydujący wpływ na przyjęcie PD, co pozwoli czytelnikowi lepiej zrozumieć okoliczności jego zawarcia, specyfikę wzajemnych relacji oraz ustalone priorytety i główne obszary współpracy. Ponadto podjęto próbę dokonania analizy wpływu PCA i PD na rzeczywiste stosunki między UE i wschodnimi krajami partnerskimi w ramach EPS.

Analiza powyższa pozwoli również odpowiedzieć na pytanie, jaki jest rzeczywisty wpływ tych porozumień na relacje pomiędzy UE i krajami partnerskimi oraz czy obowiązywanie tych porozumień przyniosło tym państwom rzeczywiste i wymierne korzyści. Jeżeli tak, to jakie i w ramach których obszarów współpracy. Ponadto, przeprowadzona analiza ma na celu wskazanie, że mimo iż EPS stanowi jednolite ramy współpracy UE z państwami sąsiedzkimi, to zgodnie z jej zasadami występuje zróżnicowane podejście do każdego z krajów partnerskich. EPS zakłada bowiem zróżnicowane podejście do sąsiadów ze względu na różny stopień zaawansowania reform, różną sytuację polityczno-społeczną oraz różny stopień zaawansowania współpracy z UE. Kraje partnerskie bowiem rozpoczynają reformy w różnych warunkach, mając niejednokrotnie ograniczone możliwości podjęcia zmian i kompleksowej transformacji. Każdy z nowych sąsiadów ma być traktowany indywidualnie, a priorytety współpracy mają być ustalane wspólnie między zainteresowanymi stronami. Analiza postanowień Strategii ustanawiającej EPS oraz innych dokumentów przyjmowanych w celu jej reformy wskazują, że EPS funkcjonuje na następujących zasadach: partnerstwa, zróżnicowania, komplementarności, progresywności, współfinansowania, „więcej za więcej” i współodpowiedzialności za proces reform, który opiera się na wspólnym określeniu priorytetów współpracy i zawarciu ich we wspólnie opracowanych PD. Pojęcie zasad oznacza zatem obowiązujące normy prawne uznane za szczególnie ważne dla danego systemu prawa lub jego części, w analizowanym przypadku EPS.

Analiza przeprowadzona w niniejszej rozprawie obejmuje wyłącznie państwa Europy Wschodniej i Kaukazu Południowego. Wynika to z faktu, że w przyjętym przez KE 25 V 2011 r. komunikacie Nowa koncepcja działań w obliczu zmian zachodzących w sąsiedztwie KE opowiedziała się za wzmocnieniem procesów integracji regionalnej między krajami partnerskimi w ramach dwóch wymiarów EPS: Partnerstwa wschodniego (PW) i Unii dla Śródziemnomorza (UŚ). W punkcie trzecim tego komunikatu możemy przeczytać, iż „UE dostrzega w pełni różnorodność krajów sąsiadujących i proponuje każdemu z nich z osobna partnerstwo bazujące na jednej polityce, opartej na wzajemnej rozliczalności. Wymiar wschodni EPS oraz wymiar południowy EPS mają stanowić uzupełnienie tej jednej polityki poprzez stymulowanie współpracy regionalnej i rozwijanie synergii i rozwiązań regionalnych w odpowiedzi na określone wyzwania geograficzne, gospodarcze i społeczne w tym regionie”. Z przyjętego komunikatu wynika, że współpraca UE z krajami partnerskimi odbywa się obecnie w ramach „dwóch wymiarów: wschodniego i południowego”, co świadczy o tym, że w 2011 r. UE podjęła decyzję o utworzeniu w ramach EPS dwóch regionalnych partnerstw – wschodniego i południowego – za pośrednictwem których prowadzona jest polityka UE wobec krajów sąsiedzkich. Utworzenie tych dwóch regionalnych wymiarów spowodowało, że można mówić o tym, że UE rozpoczęła prowadzenie dwóch polityk sąsiedztwa: jedną skierowaną do południowych sąsiadów, a realizowaną za pośrednictwem UŚ, a drugą skierowaną do partnerów wschodnich, która realizowana jest za pośrednictwem PW. Z tego powodu niniejsza rozprawa dotyczy wyłącznie partnerów wschodnich UE: Armenii, Azerbejdżanu, Gruzji, Republiki Mołdowy, Ukrainy oraz częściowo Białorusi.

Adriana Kalicka-Mikołajczyk

*****

Tytuł: Ramy prawne i zasady unijnej Europejskiej Polityki Sąsiedztwa wobec partnerów wschodnich

Autor: Adriana Kalicka-Mikołajczyk

Recenzja wydawnicza: dr hab. prof. nadzw. UWr Dagmara Kornobis-Romanowska

Temat i słowa kluczowe: Europejska Polityka Sąsiedztwa ; Unia Europejska

Wydawca: Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, [Uniwersytet Wrocławski. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii]

Identyfikator: ISBN 978-83-61370-69-7, oai:www.bibliotekacyfrowa.pl:42638

Miejsce wydania: Wrocław

Data wydania: 2013

Prawa: © Copyright by Adriana Kalicka-Mikołajczyk

Korekta: Aleksandra Dorywała