Wielopoziomowe zarządzanie migracjami. Rola Europejskiego Funduszu na rzecz Integracji Obywateli Państw Trzecich w kształtowaniu polityki integracyjnej w Polsce

Zagadnienia związane z napływem zróżnicowanych kulturowo, językowo i religijnie imigrantów do krajów członkowskich Unii Europejskiej stały się na trwałe elementem debaty publicznej. Zaczynając od powracających pytań: czy i jakich imigrantów potrzebuje UE, aby w obliczu problemów demograficznych sprostać wyzwaniom ekonomicznym, przez dyskusję na temat skutecznych metod integracji, aż po kwestie obywatelstwa, tożsamości i zarządzania różnorodnością stawiają sobie nie tylko naukowcy, ale również eksperci i politycy. Zarządzanie napływem imigrantów do niedawna pozostawało w obszarze kompetencji państw narodowych, które silnie łączyły ten proces z kwestiami suwerenności i bezpieczeństwa. W coraz bardziej jednoczącej się Unii Europejskiej kwestie przepływów ludności i integracji przybywających imigrantów przestały być traktowane jako zadanie pojedynczych państw, a zaczęły być postrzegane jako wyzwanie dla całej wspólnoty.

Prezentowana praca jest próbą analizy wspólnotowych działań na rzecz integracji imigrantów, kształtowanych przy użyciu nowych form i narzędzi zarządzania. Instytucje Unii Europejskiej nie posiadają kompetencji do prowadzenia wspólnotowej polityki integracji imigrantów, jednak podejmują wysiłki zmierzające do kształtowania wspólnych ram integracyjnych, stymulują wymianę dobrych praktyk stosowanych w krajach członkowskich, czy wreszcie promują proces wzajemnego uczenia się i transferu wiedzy wśród aktorów aktywnych w tym obszarze. Bardzo często narzędzia stosowane w tych działaniach są określane jako mało skuteczne, nie prowadzą bowiem do zmian legislacyjnych i implementowania konkretnych rozwiązań. Jednym z najbardziej wymiernych narzędzi wspólnotowych działań integracyjnych jest Europejski Fundusz na rzecz Integracji Obywateli Państw Trzecich (EFI). Celem analizy jest przedstawienie oddziaływania wspólnotowych rozwiązań w dziedzinie integracji imigrantów, szczególnie funduszu EFI, na kształtowanie polskich działań w tym obszarze. Polityka integracji imigrantów pozostaje w gestii państw członkowskich, a finansowanie działań integracyjnych z funduszu EFI, jest w państwach zachodnioeuropejskich uzupełnieniem dostępnych środków publicznych i prywatnych. Natomiast w nowych państwach członkowskich, które nie posiadają wypracowanych mechanizmów i strategii integracyjnych, zarówno działania instytucji UE, jak również finansowanie podejmowanych działań z funduszu EFI, może mieć zasadnicze znaczenie dla przyjmowanych rozwiązań systemowych.

W rozdziale pierwszym zdecydowałam się na próbę rekonstrukcji pojęcia polityka integracyjna w celu nakreślenia obszarów, które wchodzą w jej skład, określanie jej ram oraz aktorów zaangażowanych w kształtowanie tej polityki w państwach członkowskich UE. W dalszej części zaprezentowałam ewolucję działań integracyjnych w UE, stanowiących w modelu MLG poziom ponadnarodowy. Celem tej części było przybliżenie aktorów tego poziomu oraz narzędzi tworzenia wspólnych celów integracyjnych. Główną ramą rozdziału pierwszego jest jednak przedstawienie modelu wielopoziomowego zarządzania i jego możliwości aplikacyjnych w obszarze polityki integracji imigrantów. Celem prezentacji modelu jest przedstawienie mechanizmów jego działania oraz aktorów aktywnych na różnych poziomach, ze szczególnych uwzględnieniem oddziaływania poziomu ponadnarodowego na poziom narodowy.

W rozdziale drugim szczegółowo omówione zostały zasady funkcjonowania Europejskiego Funduszu na rzecz Integracji Obywateli Państw Trzecich oraz jego zarządzania. Przybliżone zostały również rodzaje finansowanych działań w państwach członkowskich oraz ewaluacja ich skuteczności dla procesu integracji. Nie bez znaczenia jest również próba odpowiedzi, jaki rodzaj narzędzia w nowych formach zarządzania w UE stanowi fundusz EFI.

Rozdział trzeci w całości dotyczy funkcjonowania funduszu EFI w Polsce. Celem było przedstawienie struktury organizacyjnej funduszu, która polega na dzieleniu kompetencji między kilka instytucji zarządzających. W kolejnej części przedstawione zostało tworzenie programu wieloletniego i programów rocznych, sposób dochodzenia do sformułowanych celów i przekładania ich na finansowane projekty. Analiza dokumentów projektowych z lat 2007−2012 pozwoliła na przestawienie najważniejszych i – moim zdaniem – najskuteczniejszych rodzajów projektów integracyjnych, realizowanych przy wsparciu EFI w Polsce. Jak już wcześniej wspomniałam, w projekcie „Monitor integracji” zostało przeprowadzonych 65 pogłębionych wywiadów z ekspertami, urzędnikami, realizatorami i beneficjentami programów integracyjnych. Na potrzeby tej publikacji, w celu przedstawienia oddziaływania funduszu EFI na kształtowanie polityki integracyjnej w Polsce, zdecydowałam się wykorzystać głównie 10 wywiadów instytucjonalnych z urzędnikami administracji rządowej odpowiedzialnymi za zarządzanie funduszem w Polsce. Informacje uzyskane z reszty wywiadów służyły pogłębieniu wiedzy na temat oddziaływania funduszu na tworzenie rozwiązań systemowych i instytucjonalnych w obszarze integracji w Polsce.

Patrycja Matusz-Protasiewicz

*****

Tytuł: Wielopoziomowe zarządzanie migracjami. Rola Europejskiego Funduszu na rzecz Integracji Obywateli Państw Trzecich w kształtowaniu polityki integracyjnej w Polsce

Autor: Patrycja Matusz-Protasiewicz

Recenzja wydawnicza: dr hab. prof. nadzw. UWr Małgorzata Masternak-Kubiak

Temat i słowa kluczowe: Unia Europejska, imigracja, migracja międzynarodowa, polityka integracji imigrantów, Europejski Fundusz Integracji Obywateli Państw Trzecich (EFI)

Wydawca: Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego

Identyfikator: ISBN 978-83-61370-66-6

Miejsce wydania: Wrocław

Data wydania: 2014

Prawa: © Copyright by Patrycja Matusz-Protasiewicz

Korekta: Joanna Kokocińska

Projekt i wykonanie okładki: Andrzej Malenda

Skład i opracowanie techniczne: Anna Lenartowicz, Tomasz Kalota – eBooki.com.pl

Dostęp online: http://www.bibliotekacyfrowa.pl/publication/46033

*****