Zasada pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej w praktyce działania organów władzy publicznej RP

Państwo przystępujące do Unii Europejskiej zachowuje swoją niezależność, odrębność oraz tożsamość konstytucyjną. Polski Trybunał Konstytucyjny wyraża w tej kwestii stanowczy pogląd, podkreślając, że „[…] suwerenność Rzeczypospolitej i jej niepodległość, rozumiana jako odrębność bytu państwowego Polski w jej obecnych granicach, w warunkach członkostwa w Unii Europejskiej na zasadach określonych w Konstytucji, oznaczają potwierdzenie prymatu Narodu Polskiego do stanowienia o własnym losie. Normatywnym wyrazem tej zasady jest Konstytucja, a w szczególności postanowienia preambuły, art. 2, art. 4, art. 5, art. 8, art. 90, art. 104 ust. 2 i art. 126 ust. 1, w świetle których suwerenność Rzeczypospolitej wyraża się w nieprzekazywalnych kompetencjach organów władzy państwowej, stanowiących o tożsamości konstytucyjnej państwa”.

Z drugiej jednak strony organy UE wyposażone zostały w kompetencje w zakresie tworzenia tzw. unijnych źródeł prawa wtórnego (pochodnego). Prawo to – mimo dążenia do zagwarantowania odpowiedniego oddziaływania na jego treść ośrodków krajowych – stanowione jest poza parlamentami państw członkowskich i rządzi się następującymi zasadami: pierwszeństwa wobec porządków prawnych państw należących do Unii, bezpośredniego stosowania i skuteczności, jednolitości, solidarności, proporcjonalności, subsydiarności oraz równowagi kompetencyjnej. Respektowanie tych zasad jest obowiązkiem wszystkich organów i instytucji państw członkowskich. W konsekwencji istnieją dwa autonomiczne porządki prawne (systemy źródeł prawa), a tym samym dwa ośrodki władzy stanowiące prawo. W kwestii relacji między tymi dwoma (zasadniczo odrębnymi) porządkami Trybunał Konstytucyjny podkreśla, iż „[…] W części zaś stanowiącej wspólnotowe prawo stanowione (pochodne), kreowane jest ono przy udziale przedstawicieli rządów państw członkowskich (w tym: Polski) – w Radzie Unii Europejskiej oraz przedstawicieli obywateli europejskich (w tym: obywateli polskich) – w Parlamencie Europejskim”, co w konsekwencji powinno prowadzić do tego, że porządki te „winny […] koegzystować na zasadzie obopólnie przyjaznej wykładni i kooperatywnego współstosowania”. Wykładnia prawa krajowego przychylna prawu UE ma jednak swoje wyraźne granice. Jak bowiem podkreśla konsekwentnie TK, „przy konstrukcji wzorca konstytucyjności interpretacja (wykładnia) przyjazna prawu europejskiemu wymaga kierowania się dwoma wskazaniami: po pierwsze – wykładnię taką podejmować można pod warunkiem (i tylko wtedy), gdy prawo polskie nie wskazuje na wyraźnie odmiennie ujęcie problemu (strategii jego rozwiązywania) w okresie poprzedzającym formalną akcesję, po wtóre zaś – w razie istnienia kilku możliwości interpretacyjnych, należy wybrać tę najbliższą dorobkowi wspólnotowemu (acquis communautaire)”.

Zasady, na których opiera się porządek prawny UE, w istotny sposób wpłynęły na zmianę dotychczasowej interpretacji utrwalonych w doktrynie pojęć i pryncypiów, określających funkcjonowanie państwa oraz pozycję obywatela w relacjach z organami władzy publicznej. Z tego też powodu w każdym państwie członkowskim Unii Europejskiej konieczne stało się zredefiniowanie – przynajmniej w części – ważnych zasad ustrojowych i kompetencji poszczególnych organów konstytucyjnych. Choć nie zawsze modyfikacja ta wiązała się ze zmianą konstytucji, to w każdym z państw członkowskich wymagała debaty na temat określenia istoty i charakteru nowych procesów decyzyjnych w ramach UE oraz ich skutków.

*****

Tytuł: Zasada pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej w praktyce działania organów władzy publicznej RP

Redakcja: Mariusz Jabłoński, Sylwia Jarosz-Żukowska

Recenzja: prof. dr hab. Krzysztof Wójtowicz

Wydawca: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego

Identyfikator: ISBN 978-83-61370-35-2

Miejsce wydania: Wrocław

Data wydania: 2015

Prawa: © Copyright by Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego

Korekta: Anna Noga-Grochola

Projekt i wykonanie okładki: Andrzej Malenda

Skład i opracowanie techniczne: Aleksandra Kumaszka, Tomasz Kalota – eBooki.com.pl