Prowincjonalna opieka nad chorymi psychicznie na Śląsku w XIX i pierwszej połowie XX wieku

Przedmiotem rozprawy jest opieka nad chorymi psychicznie na Śląsku, realizowana przez instytucje związane z najwyższym organem samorządu, jakim był sejm prowincjonalny. Tak określona tematyka rzutowała na ramy czasowe: zasadniczy wątek rozpoczyna się w latach dwudziestych XIX stulecia, z chwilą ustanowienia sejmu prowincjonalnego, natomiast formalną końcową granicą czasową powinien być rok 1933, rok Machtergreifung – przejęcia władzy przez NSDAP, równoznaczny z likwidacją samorządu terytorialnego. Tego założenia w praktyce nie udało się dotrzymać, trudno było bowiem przerwać wątki na roku 1933, wiedząc, że opisywane w tej publikacji instytucje działały nadal i dotrwały do owego wieszczonego już wcześniej przez Führera Trümmerfeld w 1945 r. Tak więc dla zachowania ciągłości wywodu końcową granicą czasową stał się upadek Trzeciej Rzeszy. Praca starała się pokazać cały system prowincjonalnej opieki na chorymi psychicznie na tle systemu prawa obowiązującego w Prusach, a od 1871 r. także w zjednoczonych Niemczech.

Do czasu pierwszych w Europie reform w dziedzinie opieki sprawowanej nad psychicznie chorymi, realizowanych na tak wielką skalę, system tej opieki był dość jednorodny. Stopień korzyści z instytucji opiekuńczych zależał od sytuacji majątkowej chorego, im wyżej był postawiony, tym łatwiej było mu uzyskać pomoc. Państwo jednak już wówczas zastanawiało się jak udzielić opieki medycznej, jednak dotychczas zajmowano się tylko separacją chorych od społeczeństwa, a jedynie placówka w Lubiążu była nakierowana na leczenie chorych. Jednakże w I połowie XIX wieku trudno było o jakąkolwiek samodzielność finansową zakładów dla obłąkanych. Wszelkie wydatki na tę opiekę pokrywało państwo, bo to ono arbitralnie przekazywało sejmowi prowincjonalnemu środki na te cele. Tak więc bogaci chorzy i ich rodziny sami mieli środki własne, a ubodzy mogli uzyskać wsparcie ze strony niewielkich środków pochodzących od państwa, albo z niższych jednostek samorządowych. Państwo nie było w stanie zapewnić chorym psychicznie wystarczającej opieki, dlatego też państwo posiłkowało się dobroczynnością publiczną (zob. rola społeczników, fundacji dobroczynnych itp.). Najważniejsze wątki rozprawy poświęcono ukazaniu ewolucji w dziedzinie opieki nad obłąkanymi, od pierwotnych działań głównie filantropijnych Fryderyka II, podjętych przez niego po zdobyciu prowincji śląskiej na Austrii w XVIII w., poprzez XIX-wieczne reformy lecznictwa chorych psychicznie, aż do Krajowego Urzędu ds. Opieki Społecznej okresu republiki weimarskiej i Trzeciej Rzeszy.

*****

Tytuł: Prowincjonalna opieka nad chorymi psychicznie na Śląsku w XIX i pierwszej połowie XX wieku.

Autor: Tomasz Kruszewski

Recenzja: dr hab. Mirosław Sadowski, prof. nadzw. UWr

Wydawca: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego

Identyfikator: ISBN 978-83-61370-67-3 (druk), ISBN 978-83-61370-87-1 (pdf)

Miejsce wydania: Wrocław

Data wydania: 2016

Prawa: © Tomasz Kruszewski

Korekta: Joanna Kokocińska

Projekt i wykonanie okładki: Karolina Drozd

Skład i opracowanie techniczne: Bartłomiej Siedlarz, Tomasz Kalota – eBooki.com.pl